دورکیم:
"یک دین یک نظام منسجم عقاید و اعمال مرتبط با امور قدسی و امور ممنوعه و مطرود است. اعتقادات و اعمال در اجتماعی اخلاقی به نام معبد معتقدان را یگانه می سازد."
1- نظام مجموعه ای از عناصر با هم در ارتباط است. عناصر دین (اعم از قلبی و عملی و لفظی) با هم در ارتباطند. به نظر می رسد می توان از دین به عنوان یک نظام سخن گفت.
2- انسجام به معنای یگانگی در هدف یا رویکرد یا ... . نظام دین دارای هدف واحدی است. مثلا کمال انسان در اسلام خلیفه اللهی است. سلوک، سبیل الله و واژه های دیگر هم به همین معنا اشاره دارند.
3- عقاید یا باورداشتها بخشی از هر دینی است. هر دین تفسیری از وضع موجود، گذشته و آینده ارائه می دهد. جهان بینی و شناخت اشاره به همین معنا دارند.
4- اعمال. اعمال و مناسک و آئین ها و مراسم مخصوص در ادیان وجود داشته و دارند. اعمال دارای زیربنایی هستند که همان عقایدند. شاید به عبارتی دیگر بتوان گفت از سه دسته عقاید سخن گفت: 1-عقاید لفظی: عقاید در سطح لفظ و زبان. قولوا لا اله الا الله تفلحوا. آنچه که به زبان می آید. 2- عقاید قلبی: آنچه که در روح و جان یک مومن جاری است. یا همان عقاید در سطح قلب. باورداشتهای قلبی هرچند به زبان نیایند و گفته نشوند و شکل عملی پیدا نکند. 3- عقاید عملی: همان عقاید وقتی جلوه عملی و قابل مشاهده برای غیر در می آید.
5- مرتبط با امور قدسی و امور ممنوعه و مطرود: این عقاید قلبی، لفظی و عملی در ارتباط با اموری خوب (واجب) و بد (حرام) هستند. فقط همین؟ به نظر می آید از سه دسته دیگر هم بتوان سخن گفت: امور خوبتر(مستحب)، کمی بد(مکروه) و امور نه خوب و نه بد(مباح). قدسی تر و نه جندان ممنوع و مطرود و امور میانه.
6- یگانه سازی: دین به معتقدان و پیروان هویت یگانه می دهد. همه پیروان شبیه هم می شوند. در هر سه سطح تفکرات و احساسات قلبی، گفتار و اعمال (رفتار که در این معنا شامل لباس پوشیدن هم می شود).
7- در اجتماعی اخلاقی: در فضایی از باید ها و نباید ها. در فضایی عملی و خارجی و نه تخیلی.
8- به نام معبد: معبد، مسجد، حج و یا هر چه اسم آن را بگذاریم. این درست است که در این مکانها، این یگانه سازی جلوه بیشتری پیدا می کند؛ ولی محدود دانستن دین به این مکانها نوعی سکولاریزم و لیبرالیسم است. دین و تاثیر آن محدود به مسجد نیست. بلکه حوزه تاثیر دین تفکر قلبی، گفتار لفظی و رفتار عملی است و هیچ دلیلی برای محدود کردن آن به مکان خاصی نیست. حوزه تاثیر دین و حضور عقاید سه گانه دینی همه جهان هستی است. هیچ جایی از حضور دین خالی نیست.
|